شبیه سازی دینامیک مولکولی با نرم افزار متریال استودیو (Materials Studio)؛ مهندسی شیمی و پلیمر
نرم افزار متریال استودیو (Materials Studio) از جمله اولین نرم افزار های تخصصی مهندسی شیمی و پلیمر است که دوره آموزشی آن در سایت موسسه مبتکران شیمی قرار گرفته است. مدرس این دوره آموزشی مهندس فردین مومیوند میباشد که علاوه بر پروژه های صنعتی و دانشگاهی MD که از سال 92 تا کنون مجری آن بوده اند، مدرس نرم افزار های دینامیک مولکولی در بخش های دولتی و صنعتی نیز هستند. اما بطور کلی مبحث شبیه سازی مهندسی شیمی و پلیمر به چه معناست؟ منظور از شبیه سازی دینامیک مولکولی چیست؟ چه نرم افزار هایی برای شبیه سازی دینامیک مولکول وجود دارند؟ متریال استودیو چیست؟ کاربرد این نرم افزار چیست؟ پاسخ تمام این سوالات و سوالات مشابه را میتوانید در ادامه این گفتاره مشاهده کنید. پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
شبیه سازی چیست؟
شبيه سازي (SIMULATION) عملیاتی تكنيكی است كه امكان نمايش فرآيند ها، منابع، كالاها و خدمات را در مدل ديناميك رايانه اي فراهم مي كنند، در حقيقت شبيه سازي رايانه اي ابزاري نيرومند جهت پشتيباني از تصميمات مديريت و كاهش ريسك فرآيند تصميم گيري با استفاده از ارزيابي و تحليل استراتژي هاي مختلف است. به بیان دیگر SIMULATION به سازمانها كمك مي كند تا نتايج عملكرد و فرآيند تصميم گيري خود را علاوه بر پيشبيني، مقايسه کرده و بدون پرداخت هزینه مالی و یا ریسک انجام برخی امور فرایندی بهبود بخشند. شبیه سازی در زمینه های بازرگاني، مهندسی شیمی، مهندسی پلیمر، مکانیک، اقتصاد، بازاريابي، تعليم و تربيت ،علوم فضايي و بسياري علوم ديگر استفاده میشود. در واقع شبیه سازی از سیستم مدنظر ما و یا عملیات صورت گرفته در طی آن تقلید میکند.
دلایل مختلفی برای شبیه سازی وجود دارد که میتوان به مواردی چون پیچیدگی سیستم های واقعی، صرفه جویی در زمان و هزینه، جلوگیری از تحمل برخی خطرات و … اشاره کرد.
شبیه سازی دینامیک مولکولی چیست؟
یکی از اهداف بسیار مهم شبیه ساز های کامپیوتری، شبیه سازی و مدلسازی شرایط آزمایش به منظور آشکار ساختن مکانیزم مولکولی در ابعاد میکروسکوپی میباشد. شبیه سازی میتواند جزئی ترین اطلاعات را پیرامون جنبش ذرات به عنوان تابعی از زمان فراهم کند. به همین جهت بعنوان ابزاری توانمند در بسیاری از رشته های علوم، زیست شناسی، شیمی، فیزیک، مهندسی، علوم فضایی، پزشکی، داروسازی و … کاربردهای فراوانی دارد. به عنوان مثال با استفاده از روش های شبیه سازی دینامیک مولکولی میتوان خواص پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک را بررسی کرد، مکانیسم عمل آنزیم ها را شناسایی کرد و در طراحی داروها از این روش ها بهره برد.
شبیه سازی مولکولی یک جعبه ابزار بسیار قدرتمند در مدلسازی مولکولی مدرن است، و ما را قادر می سازد که تا دینامیک و ساختار را با جزئیات بالا، در ابعادی که حرکت یک اتم تنها بتواند دنبال شود، درک کنیم و از آن پیروی کنیم.
شبیه سازی دینامیک مولکولی در نگاهی عمیق تر از شاخه های محاسباتی مبتنی بر معادالت حرکت نیوتن و قوانین مکانیک آماری میباشد که به حرکت و توزیع اتم ها و مولکول ها مربوط و رفتار دینامیکی واقعی سیستم در آن محاسبه میشود. با اعمال معادلات حرکت نیوتن، مجموعه ای از موقعیت ها به صورت پشت سر هم به دست میآید و به صورت تخمینی حالت سیستم در هر زمان را میتوان از حالت فعلی آن پیش بینی کرد. این روش تکنیکی نوین بوده که از گستره ای از ابزارهای محاسباتی و رایانه ای جهت طراحی نوین مولکول های واجد فعالیت زیستی و بررسی نحوه فعالیت آنها استفاده میکند . در این شکل از شبیه سازی رایانه ای ، اتم ها و مولکول ها اجازه دارند در یک بازه از زمان تحت قوانین شناخته شده فیزیک بر یکدیگر برهمکنش کنند و چشم اندازی از حرکت اتم ها را به نمایش بگذارند. این روش میتواند به صورت یک آزمایش عددی برای مواد، بدون سنتز مستقیم آنها در آزمایشگاه به کار رود.
در واقع در شبیه سازی های دینامیک مولکولی اطلاعاتی در سطح میکروسکوپی (موقعیت و سرعت اتم ها) تولید میکنند. تبدیل این داده ها به مقادیر ماکروسکوپی (فشار، انرژی …) به کمک مکانیک آماری انجام میشود. در حقیقت، دینامیک مولکولی و مکانیک آماری مفاهیم میکروسکوپی و کمیتهای مشاهده پذیر ماکروسکوپی را به هم مرتبط میسازند. در شبیهسازی-
های دینامیک مولکولی از قانون دوم نیوتن برای بررسی تحول زمانی سیستمها استفاده میشود. در حقیقت، در روش- های شبیه سازی دینامیک مولکولی با داشتن موقعیت ها و سرعت های اولیه، میتوان تحول زمانی سیستم را بررسی کرد. با انتگرالگیری از معادلات حرکت نیوتن یک مسیر به دست میآید که چگونگی تغییر موقعیت، سرعت و شتاب ذرات را با
زمان نشان میدهد. در دینامیک مولکولی برای اندازه گیری یک کمیت فیزیکی باید میانگین زمانی آن کمیت در مسیر سیستم محاسبه شود. هر کمیتی که بتوان آن را به موقعیت و سرعت اتم ها مرتبط کرد را میتوان با استفاده از شبیه- سازی های دینامیک مولکولی بدست آورد.
نرم افزار متریال استودیو (Materials Studio)
شیمی محاسباتی، شاخه ای از دانش شیمی است که سعی در حل مسائل شیمی به کمهک رایانه ها دارد. یکی از روش های بسیار کارا در شیمی محاسباتی، شبیه سازی دینامیک مولکولی است که روشی مناسب برای مدلسازی میکروسکوپی در مقیاس اتمی و مولکولی را فراهم میکند. در سال های اخیر چندین کتاب درباره ی مبانی و فنون مورد استفاده در روش های شبیه سازی دینامیک مولکولی و همچنین برخی از نرم افزارهای پرکاربرد در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. نرم افزار متریالز استودیو جهت انجام طیف وسیعی از محاسهبات کوانتومی، شبیه سازیهای دینامیک مولکولی و مونت کارلو در مقیاس های مختلف یراحی شده است. این نرم افزار بسیار توانمند بوده و برای مطالعات محاسباتی در شاخه های مختلف علوم و مهندسی کاربرد دارد. نرم افزار متریال استودیو، علاوه بر توانمندی های محاسباتی، دارای یک رابط گرافیکی بسیار قدرتمند در سیستم عامل ویندوز است که سبب میشود نسبت به بسیاری از نرم افزارهای متداول شبیه سازی نظیر Poly-DL ،LAMMPS و … که بیشتر از محیط متنی در سیستم عامل لینوکس استفاده می کنند ، سهولت کاربرد بیشتری داشته باشد. این نرم افزار توانایی انجام محاسبات به صورت موازی و با هر تعداد هسته ی دلخواه را دارد.
چرا شبیه سازی دینامیک مولکولی و نرم افزار متریال استودیو
بطور کلی انجام برخی آزمایش ها و فرایند ها در محیط آزمایشگاهی علاوه بر زمان بر بودن، دارای برخی مخاطرات آزمایشگاهی میباشد که انجام این کار را برای ما دشوار میکند. علاوه بر همه این ها هزینه بر بودن آزمایش ها به علت قیمت مواد اولیه مخصوصا در ایران که تحریم ها و مسائل این چنینی تاثیر گذار است اهمیت شبیه سازی را بیشتر کرده است. پس با توجه به مسائلی همچون صرفه اقتصادی و یا قیمت بالای مواد به خصوص در ایران و همچنین خطرات ناشی از انجام برخی از آزمایش ها باعث شده است که شبیه سازی دینامیک مولکولی توسط نرم افزار جایگزین روش آزمایشگاهی شود.
شما میتوانید با مراجعه به قسمت دوره های آمورشی سایت، دوره آموزشی نرم افزار متریال استودیو (Materials Studio) را تهیه کنید و جهت ارتباط با کارشناسان مبتکران شیمی نیز میتوانید به بخش درباره ما مراجعه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید